Sağlık Hizmetlerinde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri

***.ZUHAL.***

Sağlık Hizmetlerinde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri

Mevcut Durum
Türkiye’de ruh sağlığı hizmetlerini sunan meslek elamanı sayısı ve uzmanlaşma alanları oldukça sınırlıdır. Ruh sağlığı alanında toplumda gereksinim duyulan hizmetlerin çeşitli meslek grupları tarafından üretilmesi ve bu meslek grupları tarafından da hizmetin toplumda gereksinim duyan tüm bireylere sunulması gerekmektedir. Tıp dışında diğer meslek alanlarının yasal düzenlemeleri henüz yoktur ve psikoloji, sosyal çalışma, psikolojik danışma ve rehberlik, diyetisyenlik, fizik tedavi ve rehabilitasyon gibi meslek alanlarının, ilgili meslek örgütleri, dernekleri aracılığı ile mesleklerine ilişkin yasal düzenleme yapma hazırlıkları sürmektedir.

Sağlık hizmetleri gelişmiş batı ülkelerinde ve girmeyi arzu ettiğimiz Avrupa Birliği Ülkelerinde sektörü de bir çok uzmanlık alanı tarafından yerine getirilmektedir. Sağlık alanında rolü olabilecek meslek alanları içinde psikolojik danışma da yer almaktadır. İngiltere’de Sağlık Bakanlığı’nın eşdeğeri durumunda olan British Department of Health, kanıta dayalı Klinik Uygulamalar Rehberi’nde (Evidence Based Clinical Practice Guideline). Psikolojik Danışma’yı da tıp meslekleri arasında ele almıştır. ABD’de de 1977’de ulusal ruh sağlığı sorunları ile ilgili bir komisyon oluşturmuş, komisyonun raporunda Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsünde Önleme Ofisi’nin oluşturulması önerisi yer almıştır. Ofisin 1979 yılında oluşturulması aşamasında ve sonrasında diğer ruh sağlığı mesleklerinin yanı sıra psikolojik danışmanlar da çalışmışlardır.

Psikolojik Danışman Kimdir?
Psikolojik danışmanlar, kişisel, ailesel, eğitsel, ruh sağlığı ve mesleki kararları ile problemlerinin çözümünde bireylere yardım ederler. Görevleri hizmet ettikleri bireylere ve görev yaptıkları sektördeki kurumlara göre değişir. Psikolojik Danışmanlar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda, rehberlik ve araştırma merkezlerinde; Adalet Bakanlığı’na bağlı ceza ve tutuk evlerinde, ıslah evlerinde; Silahlı Kuvvetlere bağlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servislerinde; Sağlık Bakanlığına bağlı hastane ve sağlık merkezlerinde çalışmaktadırlar. Dünyadaki tüm mesleklerin yapısının ve gelecek görünümünün değerlendirildiği, Meslekler Görünümü Elkitabında (Occupational Outlook Handbook) Psikolojik Danışma Mesleğin tanıtımı yapılarak dünyada ihtiyacın hızla arttığı meslekler arasında gösterilmektedir. Ülkemizde de 2002-2003 Öğrenci seçme sınavları sonuçlarına göre Psikolojik Danışma ve Rehberlik programları Eşit Ağırlıklı puan açısından en çok tercih edilen üç program arasında yer almaktadır.

Türkiye’de Psikolojik Danışman Yetiştirme ve Eğitimleri
Psikolojik danışman programlarının oluşturulması 1950’li yıllarda başlamıştır. Yeni gelişmekte olan bu meslek dalında ilk lisans mezunları 1986 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde verilmiştir. Ülkemizde halen 18 üniversitede Psikolojik Danışma ve Rehberlik Lisans, yüksek Lisans ve Doktora programları bulunmaktadır. Bu programlardan her yıl yaklaşık olarak 800 psikolojik danışman mezun olmaktadır.

Psikolojik Danışmanlara Eğitim Programları Aracılığı ile
Ruh Sağlığı Konusunda Kazandırılan Bilgi ve Beceriler

Duygulanım bozuklukları ağırlıklı olmak üzere ruhsal bozuklukların yaygınlığı, tanımlanması, sevk ve önlenmesine ilişkin genel ilke ve uygulamalar;
En uygun düzeyde bireysel gelişim ve önleyici (koruyucu) ruh sağlığı konusunda genel ilke ve uygulamalar;
Uygun teşhis ve tedaviyi gerekli kılacak biopsikososyal teşhis, vaka tanımlanması, insan gelişimi kuramları ve psikopatoloji kavramlarına ilişkin ilkeler ve modeller;
Normal ve ruh sağlığı problemleri bulunan bireylerle çalışırken krize müdahalede dahil olmak üzere kısa, orta ve uzun süreli müdahale yaklaşımlarından da yararlanarak psikolojik danışma sürecini başlatma, sürdürme ve sonlandırma bilgi ve becerilerini kazandırma;
Ruh sağlığı eğitimi, toplumsal bilinçlendirme, psikoeğitim, konsültasyon, işbirliği, önleyici ruh sağlığı program stratejilerinin oluşturma bilgi ve becerileri;
Madde bağımlılığının, şiddetin, HIV/AIDS’in, yeme bozukluklarının ve intiharın önlenmesi, kişisel gelişimin artırılması konularında önleyici programlar oluşturma ve yürütme.

Psikolojik Danışmanların Ülkemizde Sağlık Hizmetleri Alanında Yapabileceği Katkılar
Psikolojik danışmanlar ağırlıklı olarak normal bireylerle çalışmaktadır. Bu bireylerin yanı sıra ruhsal, duygusal ve fiziksel güçlüğü ve engeli bulunan bireylerle çalışarak, kendilerine olan güvenin artırılmasında, rehabilite olmalarına ve bireylerin kendi kendilerine yeter hale gelerek üretken olmalarına katkıda bulunabilir. Önce de belirtildiği gibi farklı kurumlarda da çalışan psikolojik danışmanların en fazla oldukları alan eğitimdir.

Ruh sağlığı alanında okulların çok önemli kurumlar olduğu pek çok yazar tarafından vurgulanmaktadır. Okullarda ruh sağlığını destekleyen meslek grubu ise psikolojik danışmanlardır. Bireysel ve grupla psikolojik danışma yaparak öğrencilerin tanı alacak kadar ciddi olmayan sorunlarını çözmelerine, farklı etkinliklerle öğrencilerin kendilerini tanımalarına, meslek seçimi yapmalarına, bazı yaşam becerilerini kazandırarak sosyal-kişisel gelişimlerini artırmalarına, etkili çalışma yollarını kullanmalarına yardımcı olurlar.

Önleyici bazı etkinlikler aracılığı ile öğrencilerin madde bağımlılığı, saldırganlık, yeme bozuklukları, intihar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar gibi riskli davranışlarını önlemeye, böylece onların gelişimlerini de desteklemeye yönelik olarak çalışırlar. Dolayısı ile psikolojik danışmanlar ruh sağlığı sorunlarını önleyici çabalar içindedirler. Özellikle bu konudaki hizmetlerinin organizasyonu ve yürütülmesini gerçekleştirebilecek bir meslek grubudur. Bu çabaları sırasında diğer meslek grupları ile de işbirliği yapmanın yararının da farkındadırlar.

Psikolojik danışmanların geliştirici ve önleyici rolleri sayesinde klinik psikologlara gitmeyi gerektirecek sorunların yaşanma oranı azalacaktır. Böylece çok daha ciddi tedavileri gerektiren ruh sağlığı sorunlarını yaşayanların sayısında da azalma olabilecektir. Psikolojik Danışma Hizmetlerinin özellikle birinci basamak ve ikinci basamağa entegre edilerek üçüncü iki ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerindeki yığılmaların önlenebileceği düşünülmektedir.

Mesleki Örgütlenme
Ülkemizde Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki mesleki örgütlenmeyi Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (Türk PDR-DER) gerçekleştirmektedir. Dernek aracılığı ile Psikolojik Danışma ve Rehberlik Meslek Yasası Hazırlık çalışmaları sürdürülmektedir.

Sonuç ve Öneriler
Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanının mezunlarına kazandırdığı bilgi ve becerilere ve yaptıkları hizmetlere bakıldığında özellikle önleyici ruh sağlığı alanında hizmet verebilecek meslek alanlarından biridir. Sağlık Bakanlığı’nda kadro listelerinde psikolog, sosyal hizmet uzmanı, diyetisyen, fizik tedavi rehabilitasyon, gibi meslek alanları sıralandığı halde Psikolojik Danışmanlık bir meslek alanı olarak sıralanmamaktadır.

Psikolojik Danışman unvanının tıp meslekleri listesine eklenmesi, bu konuda bir Sivil Toplum Kuruluşu olan Türk PDR-DER ile kurumsal ilişkinin başlatılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.

pdr.org.tr sitesinden alıntıdır.